Boottoilet, poepbacteriën en verzegeling 
Publicatie: augustus 2023 Leestijd: 20 minuten (1 á 2 koppen koffie) Update augustus 2023

Regels, regels, regels
Het gonst al jaren in het botenwereldje dat de verplichte verzegeling van de toiletafvoer er aan komt. Op papier komt dat door de invoering van de nieuwe omgevingswet op 1-1-2024 dichterbij. Daardoor mag de ‘Poep-BOA’  in de toekomst op uw boot het zegel op de afsluiter van de romp-doorvoer komen controleren. Moet u wat doen op uw boot en zo ja, wat dan? In dit artikel worden alle dingen, ook de minder prettige, bij de naam genoemd omdat die nu eenmaal voorkomen in de praktijk. 

Oplossing voor direct lozende boottoiletten. Urine mag volgens de wet direct in het water geloosd worden omdat het geen ziekmakende stoffen bevat (als je tenminste geen enge medicijnen slikt). Dit maakt een goed werkende en niet al te dure oplossing mogelijk: een toilet waarbij alleen de urine direct door de bestaande leiding naar buiten gaat. De grote boodschap wordt dan opgevangen in een andere bak met een zak er in die je gewoon bij het huisvuil afvoert. Nee, stinkt niet. Geen verzegeling nodig. Meer details bij punt 8: het scheidingstoilet.

Nog even dit: alle genoemde merken of linken naar winkels in dit artikel zijn slechts voorbeelden om een bepaald type oplossing te tonen. Er zijn vaak concurrenten die een zelfde soort apparaat op de markt brengen dus vergelijken loont. Deze site heeft geen binding met welke leverancier dan ook en dat blijft zo. 

Het  echte probleem is dat soms op plekken te veel poepbacteriën in het water zitten om er nog gezond in te kunnen zwemmen. Of verzegeling dat gaat voorkomen is de vraag. Belangrijker is om te voorkomen dat jouw poep aan dat probleem bijdraagt. De oplossing is erg afhankelijk van de bestaande toiletinstallatie in de boot. De meest voorkomende oplossingen worden hierna bekeken. Hoe werken ze in de praktijk (in plaats van in de folder), wat zijn de voor- en nadelen en wat kost het?

Als je al een zwartwater tank hebt dat is dat een werkbare oplossing. Advies; voorlopig niets aan doen. Maar begin niet aan een zwart-watertank als je die nog niet hebt. Die kost behoorlijk wat geld en ruimte terwijl het improviseren wordt rond de verzegeling en uitpompinstallaties. Dat geld kun je beter besteden aan een betere oplossing. 

Als het toilet op dit moment alleen direct op het water kan lozen dan is een WC-emmer of cassettetoilet een budget-oplossing voor minder dan € 100,-. Voor af en toe is dat prima, met name de emmer, maar op lange reizen ga je er niet blij van worden. 

Wachten op een goed te keuren reinigingsinstallatie voor zwart water op de boot (als die er ooit komt) is het tegenovergestelde van een budget-oplossing: onbetaalbaar voor de gemiddelde booteigenaar want tussen de € 4.000,- en € 10.000,- exclusief montage. Iets minder duur, maar nog steeds vele malen duurder dan andere alternatieven, is het verbrandingstoilet. Al deze oplossingen kunnen zonder zwartwater tank.

Het scheidingstoilet of een ‘seal’-toilet is een prima werkbare oplossing, zeker voor langer durende reizen. Dat kost wel tussen de € 300,- en € 1.300,- euro per toilet. Als jouw boot-toilet direct loost: een scheidingstoilet met directe urineafvoer kan een ideale, betaalbare, oplossing zijn. 

Na het lezen van de hiernavolgende ‘dirty details’ zou je in staat moeten zijn om te bepalen wat voor jouw situatie de beste oplossing zou kunnen zijn en wanneer je dat plan het beste kunt uitvoeren.

De oplossingen met alle voor- en nadelen in detail
1. De zwartwater tank

Die zijn vaak groot genoeg om het zaakje een aantal dagen tot een week in op te slaan. Zoals het moet: vervolgens uitpompen in een haven. Dat zou kunnen werken als die installaties aanwezig, niet kapot en bereikbaar zijn en je er niet apart voor hoeft te betalen. Maar in de praktijk komt die combinatie helaas zelden voor.
Als het niet kan zoals het moet dan moet het maar zoals het kan;  onderweg op stromend water overboord  pompen. Mag dat? Nee, tenzij je op open zee zit en ver uit de kust. Is dat een probleem voor de zwemwaterkwaliteit? Niet echt. Volgens Frans onderzoek is de bijdrage van bootjesmensen aan de hoeveelheid poep bacteriën een heel klein percentage. Goed verspreid in stromend water, gaat het dus nauwelijks het verschil maken….mits je geen chemische troep gebruikt in je toilet; gebruik Eco-label gecertificeerde toiletreiniger, b.v. van het huismerk van AH of Jumbo.

Het zegel en de ‘Poep-BOA

’Wat doe je als de rompdoorvoer van je zwartwater tank verzegeld wordt? Het gaat niet eerder dan 2026 gebeuren dus er is nog tijd om er over na te denken. Het is vervolgens de nationale sport om dit type overheidsmaatregelen te omzeilen dus er zal best een hoop creativiteit gedeeld worden op het moment dat het zover komt in de praktijk. Houdt er bij die creativiteit rekening mee dat de regels zo worden veranderd dat de ‘Poep-BOA’ aan boord mag komen om de verzegeling te controleren, of je daar nu toestemming voor geeft of niet. Blijf bij het toepassen van creativiteit het echte probleem in de gaten houden: het schoon genoeg houden van het zwemwater. Er gaat in ieder geval een regeling komen om uitpompen op zee legaal mogelijk te maken. Er wordt aan gedacht om dat dan in het logboek te noteren. 

Maar het blijft toch gedoe zodra er gecontroleerd gaat worden op verzegeling. Mochten pompen, leidingen of het hele toilet vervangen moeten worden kijk dan even goed of dat budget niet beter gebruikt kan worden om een oplossing te installeren waarbij je verzegelen en uitpompen helemaal kunt vermijden. Bedenk dat ook in het buitenland de eisen op dit punt strenger worden. Bijkomend effect: de ruimte van de zwart watertank komt dan vrij voor andere, meer nuttige, zaken.
+ het werkt al, + kost niets extra, - onvoldoende gelegenheid tot uitpompen, - mogelijk gedoe met verzegelingsadministratie, - ‘creatief’ lozen om mogelijke verzegeling te omzeilen

Veel oudere boten hebben een toilet dat direct op het water loost. Daar zou dus een oplossing voor moeten komen om concentratie van poepbacteriën te vermijden als je stil ligt.

2. Haventoilet

De meest simpele oplossing: maak gebruik van het haventoilet voor de grote boodschap. Maar die simpele oplossing wordt een stuk moeilijker als het haventoilet ver weg is, of vies, of er gewoon niet is….denk aan een ankerplaats of passantenplaats zonder voorzieningen. Bovendien wil je ook nog plassen aan boord en dat gaat wat lastig als de doorvoer verzegeld is. Mannen doen dat desnoods in een fles, stiekem in de wasbak of direct overboord. Vrouwen willen toch even zitten als het kan want de plastuit voor vrouwen is niet echt een succesnummer. + kost meestal niets extra, + geen extra werk om schoon te maken en afval af te voeren, - niet altijd aanwezig of toegankelijk, - soms niet schoon, - afstand in de nacht of bij hoge nood 

3. Chemisch cassettetoilet: goedkoop, omslachtig en smerige reiniging 

Het cassettetoilet lijkt een goedkoop alternatief voor het haventoilet. Het werkt vooral als oplossing voor korte trips of incidenteel gebruik. Een compact exemplaar van marktleider Thetford kun je voor rond € 100,- kopen. Er zijn ook grote inbouwexemplaren van b.v. Dometic tot rond de € 1.000,-. Groter betekent ook een groter reservoir. Het gewicht daarvan kan oplopen tot meer dan 20 kilo. Dat moet dan wel uit het toilet naar buiten, de wal op en dan op wieltjes naar een uitstortpunt.
Voordeel van de kleine cassettetoiletten is dat ze lichter zijn en je ze bijna overal kunt plaatsen zonder verdere aansluitingen. Nadeel van alle cassette toiletten is dat de grote boodschap door een klein gaatje moet en dat vereist goed mikken. Als dat niet helemaal lukt dan ben je even bezig om het geheel in het gat te schuiven of spoelen, vertellen ervaringsdeskundigen. Dan hebben we het nog niet over dingen die niet in brochures staan maar wel in het echte leven voorkomen zoals diarree of overgeven. Dat laat zich ook moeilijk in dat gaatje mikken. De rest wordt even aan jouw fantasie over gelaten. Je moet het toilet met (chemische) vloeistof naspoelen om te proberen de remsporen weg te krijgen en een ander chemisch middel in de tank toevoegen om de stank in bedwang te houden. 

Ruiken doe je zo’n toilet volgens veel gebruikers altijd, al was het maar de geur van de chemicaliën. De grotere hebben ook ingebouwde ventilator met ontluchting: dan moet je dus een elektrische aansluiting en een doorgang naar buiten maken voor die ontluchting. Er zijn ook verhalen bekend dat de wind precies op zo’n doorvoer staat en de 'lekkere luchten' juist naar binnen worden geblazen. Een gewaarschuwd mens enz. Ook rapporteren veel gebruikers dat de schuif tussen de cassette en het zitdeel niet te snel geopend moet worden omdat de inhoud van de cassette dan tegen de deksel of de bips aan explodeert (heeft iets met gasvorming en/of drukverschillen te maken. Tip: denk aan de techniek van het ontkurken van een fles Champagne). 

 Het leeg maken van de cassette mag alleen in een riool vanwege de chemische vloeistof. Dat beperkt dus het aantal dagen dat je zonder een riool in de buurt kunt.  In het buitenland wordt ook dat niet altijd toegestaan en moet je naar een speciale plek voor uitstort van chemische toiletten. Laten die nu wel op campings maar meestal niet in havens aanwezig zijn en al zeker niet op een Marekrite steiger. Als je uitsluitend EU-Eco gecertificeerde (let op; de kreet ‘Eco’ op een etiket zegt niet dat het ook gecertificeerd is) vloeistof gebruikt dan zou je de inhoud ook tijdens het varen op stromend water overboord kunnen kiepen. Mag niet in het binnenland, werkt wel, maar gaat waarschijnlijk enorm vies geklieder worden. 

Dat legen van de cassette moet bij een compact cassettetoilet iedere paar dagen want dan zit het reservoir vol. Het leegkiepen is een karwei waarna je nodig even je handen moet wassen, ongeacht waar je dat doet. De inhoud van de cassette stinkt volgens gebruikers bovendien erg en proppen van toiletpapier kunnen de uitgang blokkeren. 

Het cassettetoilet wordt standaard veel toegepast in caravans en campers. Het is een werkbare oplossing voor een weekendtrip of incidenteel gebruik als een haventoilet niet beschikbaar is. Als je weken achtereen op stap bent wordt het een regelmatig terugkerend gedoe waarvoor betere alternatieven zijn. In alle caravan/kampeerzaken kun je deze toiletten kopen in soorten en maten. Houdt rekening met de forse kosten van de vloeistof en de kosten van het speciale toiletpapier (om proppen te voorkomen). Je kunt ook goedkoper normaal toiletpapier gebruiken en dat in een apart bakje gooien. 

+ goedkoop, + kleine exemplaren zijn compact, - beperkte opslag dus vaak leeg maken, - chemicaliën, - alleen in riool lozen, - leeg maken is vies karwij, - behoorlijke bijkomende kosten (chemicaliën, speciaal toiletpapier), - ‘remsporen’ laten zich moeilijk verwijderen

Zo doe je dat dus: het legen van een cassette....met humor (Engels, 18 minuten) 

4. De toiletemmer: goedkoopst, simpel, maar gepruts met zakjes

De toiletemmer werkt een stuk simpeler dan het cassette toilet. Er kan nauwelijks iets aan kapot gaan en je moet moeite doen om er meer dan € 50,- aan uit te geven. Er kan een plastic zak in worden gehangen waar je eventueel na iedere toiletgang wat absorptiemiddel bij gooit. Mikken van de grote boodschap is geen probleem omdat er een grote opening is en toiletpapier en damesverband of luiers kunnen er gewoon in gegooid worden. Na de grote boodschap zakje dicht knopen en in een -aparte- grote vuilniszak gooien. Voor de volgende gang weer even een nieuw zakje erin. Als er alleen in geplast wordt kun je met een deksel erop de geur wel een tijdje onder controle houden; het gaat pas echt stinken als poep en urine bij elkaar komen.  Al met al een stuk minder gedoe dan de cassette. Maar zorg ervoor dat je de zakjes niet per ongeluk lek stoot door ander afval dus doe ze in een aparte vuilniszak. Het na de ‘grote boodschap’ afvoeren van het zakje en een nieuwe ophangen is wel bewerkelijk. Niet iedereen zal het leuk vinden om zijn geurende zakje (goed!) dicht te knopen en op te bergen. Wel handen wassen na afloop. Maar als je meestal een haventoilet gebruikt is het wel een goede en goedkope oplossing voor een enkele keer. Voorbeeld
+ goedkoop, + simpel te gebruiken, + weinig gedoe om schoon te maken, + goede oplossing voor incidenteel gebruik, + kan niets aan kapot gaan, - na grote boodschap nieuw zakje aanbrengen, - geur; na de nacht leeg maken, - gebruikte zakjes goed dicht maken om lekkage in afvalzak te vermijden.

5. Monteren van een zwartwater tank? 

Is het alsnog monteren van een zwart water tank dan een oplossing? Als je er ruimte voor hebt zou dat kunnen. Maar bedenk dat je een beetje het paard achter de wagen aan het spannen bent. Het kost naast een tank ook geld voor een goede (membraan-)pomp, geurdicht leidingmateriaal en het monteren van het geheel. Je bent minimaal € 500,- verder om een kleine tank en pomp te kopen….en dan nog monteren. En dan moet je ook nog die verzegeling gaan omzeilen.  Tenzij je altijd kunt uitpompen in de haven want dan kan ook die pomp achterwege blijven en heb je ook geen probleem met verzegeling. Voor dit budget  zijn er al goede alternatieven zonder die bezwaren waar verderop op terug gekomen wordt.

- voor dit budget zijn alternatieven beschikbaar zonder verzegeling

6. Eureka? De zuiveringsinstallatie!

De Minister heeft laten bedenken dat er ook een apparaat mag komen dat het zwart water zuivert en dan mag je het gelijk gezuiverd overboord pompen, zonder verzegeling. Kost waarschijnlijk tussen de € 4.000,- en € 10.000,- exclusief montage. Probleem: sinds 2019 bestaat die regeling maar niemand maakt een apparaat dat ook goedgekeurd is volgens de, uitsluitend in Nederland geldende, eisen. Zo’n goedkeuringsprocedure kost maanden en handen vol geld. De afzet van dit soort apparaten uitsluitend voor de Nederlandse markt is -mede gezien de prijs- natuurlijk relatief klein dus zie de kosten van het certificeren maar terug te verdienen als ondernemer. Dit soort apparaten wordt al sinds vele jaren verkocht in de USA. Je kunt ze hier ook gewoon in een Europese webshop bestellen omdat ze ook in Frankrijk gebruikt worden.

Deze apparaten voldoen aan bepaalde de Amerikaanse USCG-eisen (MSD Type 1) maar niet aan de Nederlandse. Er hangt aan deze apparaten een prijskaartje van rond de € 4.000,- plus installatiekosten. Ze maken zelf een kleine hoeveelheid chloor aan uit zout water (op het moment dat je niet op zout water vaart kan zout toegevoegd worden). De apparaten zijn niet heel erg groot: ongeveer het formaat van een forse accu en je hebt er geen zwart watertank bij nodig. Het is onwaarschijnlijk dat een eventueel ooit op de markt komend apparaat dat aan de Nederlandse eisen voldoet veel goedkoper zal zijn.

In het blad Motorboot van november 2022 werd de Enteron zuiveringsinstallatie beschreven. Dat is een installatie die helemaal biologisch het water zuivert, dus zonder chloor. Die installatie zou in grotere motorjachten standaard geïnstalleerd gaan worden volgens het artikel. Wat het artikel niet vermeldt is dat de kleinste versie van dit apparaat 10.000 euro kost, exclusief installatie, en in plaats van een zwartwater tank komt. Die ruimte heeft het apparaat ook meer dan  nodig want het is bepaald niet compact. Dit apparaat is wél IMO gecertificeerd maar niet gecertificeerd volgens de Nederlandse eisen. Het is een prima apparaat en voldoet hoogst waarschijnlijk ruim aan alle Nederlandse eisen maar de vraag is wie gaat betalen voor een Nederlandse certificering omdat het IMO certificaat in de huidige regels niet gelijk is gesteld met het Nederlandse certificaat. Dus vooralsnog met de Enteron in jouw nieuwe jacht buitengaats blijven, in ieder geval buiten Nederland, anders moet er, zoals het er nu voor staat, een verzegeling op. 

+ Enteron is volledig biologisch en IMO gekeurd, - peperdure oplossingen, - niet goedgekeurd voor Nederland dus verzegeling blijft nodig, - Enteron neemt heel veel ruimte in 

7. Verbrandingstoilet; de fik erin is duur
Een ander alternatief is het verbrandingstoilet. Voordeel is dat ze te gebruiken zijn als een normaal toilet. Niet alleen de aanschaf is erg duur: reken op € 3.000,- tot € 5.000,- maar de kosten voor energie zijn ook erg hoog. Er moet ook een (rookgas-) afvoer op. De versie op gas heeft uiteraard een gasaansluiting nodig. Ze gebruiken veel gas dus extra tanken gas aan boord zijn al gauw nodig. Je hebt deze toiletten ook op elektriciteit en dan heb je naast een 230 Volt aansluiting ook gauw een kilowatt (!) per gemiddelde verbranding aan elektriciteitsverbruik. Reken maar even uit waar die kilowatts vandaan moeten komen en hoeveel dat kost met gemiddeld 5 toiletgangen per persoon per dag. Het voordeel: er blijft maar een handje vol as over en daardoor heb je weinig afvalstoffen. Dit alternatief zal gezien de prijs en het energieverbruik waarschijnlijk niet massaal op boten toegepast gaan worden. Meer hierover
+ heel weinig afval, + gebruiksgemak, - heel duur, - heel hoog energieverbruik.

Tussenstand: wanhoopt niet!
Als je nu bijna moedeloos wordt: lees nog even verder!  Er zijn nog twee goede oplossingen met ster die praktisch zijn en zelfs aan de wet voldoen. Daarbij komt dat ze redelijk betaalbaar zijn en bruikbaar voor langere reizen met de boot.

8* Scheidingstoilet
Die worden ook wel droogtoiletten of composttoiletten genoemd. Eén ding produceren ze in ieder geval niet: compost. Het afval mag niet bij het bio afval maar moet gewoon bij het restafval. Het afval mag ook op een composthoop maar dan heb je nog minimaal een jaar nodig voordat het bruikbare compost is. De andere twee namen zijn wel juist: het toilet scheidt de grote boodschap en urine en is droog omdat het geen water gebruikt om te spoelen.

Een paar vooroordelen moeten gelijk even van tafel: dat gescheiden opvangen van de grote en kleine boodschap gaat volgens gebruikers erg goed zonder dat je moeite hoeft te doen om te mikken. Vrouwen moeten bij sommige modellen even de juiste positie op de bril zoeken omdat die nu eenmaal wat minder makkelijk ‘mikken’ dan een man. De grote boodschap gaat door een behoorlijk groot gat dus daar is mikken niet aan de orde zoals bij het cassettetoilet.
Tweede vooroordeel: het stinkt. Nee, dat doet het dus niet. Stank ontstaat door de menging van urine en poep (zoals in het cassettetoilet en de toiletemmer). Omdat je die twee dus uit elkaar houdt en omdat een droge drol niet stinkt ruik je niets. Urine ruik je wel maar verdwijnt door een opening met een afsluiter waardoor de geur zich niet kan verspreiden en als de boot rolt niet over de rand klotst. 
Nog een paar kanttekeningen: toiletpapier mag erin maar het is niet handig omdat de bak extra snel vol zit. Dus een apart emmertje voor toiletpapier en damesverband is raadzaam. Over damesverband gesproken: vrouwen met bloedverlies door menstruatie  kunnen gewoon van dit toilet gebruik maken. Na het plassen wordt iedere keer met een spuitfles waarin water met citroenzuur of schoonmaakazijn het opvangbakje schoongespoeld. Urineresten en bloed verdwijnen op die manier. 

To mix or not to mix
Vanaf dit punt moeten ook twee types gescheiden worden: die met mixer en die zonder mixer.
Zonder mixer. Hoe werkt het: in de opvangbak voor de grote boodschap doe je een plastic zak. Als de boodschap geland is dan dek je die af door er wat kokos-aarde overheen te gooien, in plaats van doortrekken dus. Als de emmer vol is dan maak je de plastic zak dicht, net als een gewone vuilniszak, en zet hem bij het restafval. Afhankelijk van de grootte van de bak en het aantal mensen aan boord zal het gemiddeld één tot drie weken duren voordat die bak vol is. Om die reden ook geen biologisch afbreekbare zakken gebruiken want die zijn na een paar weken al lek en de gevolgen daarvan kun je zelf bedenken. De kokos droogt de drol waardoor je die niet ruikt, ook niet na een paar weken. Je ruikt hoogstens een beetje een tuinaarde lucht van de kokos. Er zijn versies met een ventilator om het droogproces te versnellen maar ervaringsberichten geven aan dat dit nauwelijks effect heeft. Net als bij het cassettetoilet zijn er berichten van gebruikers waarbij wind van buiten in de pot blaast en daardoor juist luchtjes de ruimte in blaast in plaats van afvoert. Het kost geld, stroom en een gat naar buiten om een afvoer te maken voor de lucht. Als je de afvoer naar boven kunt maken zodat er geen wind in kan blazen dan lost dat het probleem van terug geblazen geur op volgens een gebruiker. Je kunt ook denken aan het monteren van een windkapje. Mocht je het alsnog willen kun je het achteraf ook inbouwen. Naast de kosten voor de elektriciteit (1 watt) van het eventuele ventilatortje en de vulstof zijn er verder geen kosten verbonden aan het gebruik van dit toilet. De vulstof kost voor zes compacte ‘kokos-bakstenen’ ongeveer € 20,- en daar kunnen de meesten wel een seizoen mee vooruit. Die ‘bakstenen’ moeten wel 24 uur van te voren ‘in de week’ worden gezet om het volume  8 x te laten groeien. Daarna moet je met je handen de laatste klonten er uit halen voor het gebruik. Dat is dus even een klusje, maar niet vies. De toiletten zelf kosten, afhankelijk van het formaat, tussen de € 300,- en € 600,- De Trelino is een goed voorbeeld van een dergelijk toilet  met als bijzonderheid dat het kleinste exemplaar laag genoeg is om op een verhoging kan staan zoals die in boten nogal eens voorkomen richting boeg.
De urine verdwijnt standaard in een opvangbak. Die moet je wel om de paar dagen legen en het nadeel is dat bij de meeste merken/modellen geen verklikker zit om aan te geven dat de bak vol is.  Je voelt het al aankomen: bij een overstroming wordt het een vies karwei. Dus dagelijks voor de zekerheid even over boord of door de wastafel kiepen is het meest praktische (urine is bacterievrij maar de wastafel toch  even goed schoon maken daarna en wat naspoelen met citroenzuur of azijn om vervelende luchtjes tegen te gaan).

Voorbeeld van scheidingstoilet zonder mixer: Trelino. Tekst in het Engels (18 minuten), de belangrijke punten staan ook in de tekst. 

Er is nog een variant op de markt van dit systeem die zelfs werkt zonder het bedekken met kokos-aarde. Dat is het Separett toilet. Het idee daarachter is dat je niets kunt ruiken als je een goede afsluiting van de pot hebt en ventilatie. Door op de bril te gaan zitten openen zich een aantal kleppen die de poep-emmer afdichten. Klinkt mooi, is niet goedkoop (ongeveer € 800,-). Sommige gebruikerservaringen geven aan dat het mechanisme met de kleppen fragiel is en soms met de hand geopend moet worden. De ervaring van een andere gebruiker geeft aan dat het mechanisme al 10 jaar probleemloos dienst doet. Een nieuwe kleppen-set is in ieder geval vrij makkelijk op internet te kopen. Het voordeel is dat de kokos-aarde achterwege kan blijven.

+ niet afhankelijk van restafvalafvoer, + redelijke prijs, + makkelijk schoon te maken en afvoeren, + ruikt niet, + lage gebruikskosten, + geen water of elektroaansluiting nodig, - geen indicator wanneer urine reservoir vol is (maar directe afvoer mogelijk!), - kokos-aarde in aparte bak, over de grote boodschap scheppen, - toiletpapier bij voorkeur in aparte emmer, - kleppenmechanisme Separett mechanisch complexer.

Met mixer. Die apparaten werken eigenlijk precies hetzelfde als de apparaten zonder mixer maar het verschil is dat de bak voor de grote boodschappen, zonder zak erin, in één keer helemaal gevuld wordt met de kokos-aarde. De mixer husselt dan de poep door de kokos heen. Geen emmertje met een schepje dus, waarmee je makkelijk wat knoeit. Het afdekken van een hoop is ook niet ieders ‘ding'. Voordeel van deze variant is ook dat er meer capaciteit is omdat je alles gelijk verspreid in de emmer. Het duurt een maand tot anderhalve maand voordat de emmer vol is. Dan pak je een vuilniszak en draai je de emmer erin om, beetje uitschudden en klaar. Je moet daar wel een beetje handigheid in hebben anders wordt het een knoeiboel. Als je het toiletpapier er bij gooit kan het om de mixer heen gaan zitten melden sommige gebruikers. Dat wordt dan een rommeltje dus beter het toiletpapier gewoon apart weg gooien. Je hoeft de emmer normaal gesproken verder niet schoon te maken; gewoon weer nieuwe kokos erin, klaar. Door het mixer mechanisme zijn deze toiletten wel duurder; reken op rond de € 1.000,- voor een normaal formaat zonder ventilator. Het iconische voorbeeld van deze toilet is de Naturehead maar die is lomp, groot, onhandig, te kleine gaten, slechte scheiding en nog duurder. Kortom: een afrader. Naturehead is stil blijven staan en andere fabrikanten zoals Bio Toi hebben veel compactere, mooiere modellen op de markt gebracht. Bij Bio Toi kun je ook kiezen voor geventileerde niet geventileerde exemplaren of exemplaren met directe urineafvoer (goede optie voor boten met toiletten die nu direct lozen).

+ niet afhankelijk van restvuilafvoer, + minder vaak leeg maken dan versie zonder mixer, + geen kokos-aarde over de hoop gooien maar aan de mixer draaien, + lage gebruikskosten, + geen water of elektroaansluiting nodig, +soms  indicator voor vol urine reservoir (maar directe afvoer is ook mogelijk bij sommige modellen), - duidelijk duurder dan versies zonder mixer, - toiletpapier bij voorkeur in aparte emmer 

Al met al is een scheidingstoilet een ideale oplossing voor mensen die lange reizen maken en langere tijd niet aan wal komen. De inhoud van de poep-emmer kun je met kokos-aarde en al zo in de zee gooien bij een oceaan-oversteek want het is 100% natuurlijk. Dat doe je natuurlijk alleen als je geen vuilnisbak tegenkomt op afzienbare termijn. Het kokosmateriaal kost erg weinig en is compact te bewaren. Verder is er geen ingewikkelde installatie nodig en de versie zonder ventilatie gebruikt in het geheel geen energie. En dat composteren dan? De echte liefhebbers kunnen de inhoud mee naar huis nemen en op hun eigen composthoop in de tuin gooien...minimaal een jaar later pas gebruiken....en niet bij eetbare groenten of vruchten gebruiken. 

Slim gebruik maken van de bestaande toiletafvoer

Bij de Separett, Trelino, Bio-Toi en wellicht meerdere merken, is er ook de optie om op sommige types de opvangbak voor de urine te vervangen door een afvoer. Dat is goed nieuws als je de oude toiletpot met directe lozing naar buiten verwijdert en de nog werkende afvoer daarvoor gebruikt: dan kan die slang daar direct op aangesloten worden. Omdat er geen grote boodschap door kan hoef je de doorvoer ook niet te verzegelen en hoef je niet dagelijks de urine opvangbak leeg te gooien.

Schermafbeelding 2023-08-29 om 10.26.40

Schermafbeelding 2023-08-29 om 10.21.04

Schermafbeelding 2023-08-29 om 10.18.56

Voorbeeld van een directe urine afvoer bij een Trelino scheidingstoilet, kan in ieder geval ook bij Separett en Bio Toi.

9* De ‘Nespresso’-oplossing; comfortabel, hygiënisch, duur in gebruik

Maar er is nog een alternatief dat een beetje de ‘Nespresso’-oplossing voor toiletten is: duurder ( € 1.300,-) maar goed, hygiënisch en supergemakkelijk. Het is een alternatief om van de handelingen bij scheidingstoiletten af te komen. Sommige camperbouwers beginnen inmiddels dit toilet standaard in te bouwen in plaats van een cassettetoilet. Het gaat om het in Nederland nauwelijks bekende, maar wel verkrijgbare, Clesana ‘seal’ toilet. Het Zwitserse toilet is een paar jaar geleden komen overwaaien uit de ziekenhuizen waar men de uitwerpselen en urine van patiënten die gevaarlijke medicijnen slikken niet in de normale riool mag storten. Deze oplossing wordt daar al veel jaren voor gebruikt. Het is een toilet zoals je gewend bent; gewoon gaan zitten (zonder ‘mikken’). Alle toiletpapier mag erin, damesverband en luiers ook, het onderlijf met water schoonspoelen mag ook. En als je klaar bent dan is het een kwestie van druk op de knop en het spul is weg.  Mocht je last hebben van diarree of over moeten geven (ja dat hoort helaas nu eenmaal ook bij het leven af en toe) dan druk je op de XL knop en ook dan verdwijnt alles. 

Hoe het werkt: na de druk op die knop wordt de hele handel automatisch in een plastic zak geseald die vervolgens in een opslaglade verdwijnt. Als die bak vol is (na ongeveer 8-16 toiletgangen) dan kieper je de zakjes bij het gewone huisvuil. Dit kan allemaal zonder je handen ergens vuil aan te maken: de zakjes zijn helemaal schoon aan de buitenzijde en 100% vocht en geur-dicht Als je slim omgaat met het ‘doorspoelen’ dan kun je ongeveer 50-60 keer ‘doorspoelen’ met één rol folie. Die slimmigheid zit erin dat je het formaat zak passend bij de ‘boodschap’ kiest en voor meerdere toiletbezoeken één zak gebruikt (b.v. in de nacht niet ‘doortrekken’ en dat in één keer de volgende ochtend doen). 

Korte (2 minuten) animatie van de werking van het Clesana ‘seal’-toilet

Nu komt het nadeel van dit luxe Nespresso-effect: als je gemiddeld 6 keer per dag naar het toilet gaat dan ben je na een kleine week met twee personen op de boot (je gaat ook wel eens naar de WC buiten de boot) door een rol folien van € 12,50 heen. Je kunt die rollen op dit moment alleen van Clesana kopen. Waar je bij het composttoilet dus minder dan €5,- per twee tot drie weken kwijt bent voor een ‘baksteen’ met kokos-aarde en een plastic zak, kost dat bij de Clesana ongeveer € 40,- tot € 65,- voor drie weken ofwel ongeveer € 0,25 per toiletbezoek. Als je in het seizoen dus 9 weken aan boord bent met twee kost dat rond de € 200,- Voor mensen die op een boot leven of het hele seizoen onderweg zijn wordt het dus een kostbare oplossing. Er is nog een nadeel voor deze groep: je kunt die zakjes op zee niet verantwoord even overboord kiepen als er geen land met een vuilnisbak in zicht is gedurende langere tijd. 

Het vervangen van de rol folie is simpel en je krijgt geen vieze handen. De oplossing komt uit de gezondheidszorg en daar stellen ze strikte eisen aan hygiëne. Het verwisselen is een paar minuten werk.

Het Clesana toilet moet op stroom aangesloten worden met een vrij forse leiding (22 Ah/12 V) want dat sealen duurt maar kort (ongeveer de tijd die je nodig hebt om je handen te wassen) maar heeft wel behoorlijk wat vermogen nodig. Het stroomverbruik is niet enorm hoog: 0,28 Wh voor standby, 0,55 Wh per seal en het afknippen van de zak of een serie zakken kost 1,7 Wh. Dus per dag met twee rond de 10 Wh (0,01 kWh) en dat is erg weinig (‘s nachts en bij afwezigheid gewoon uitzetten).

Nu gaan er soms ook dingen mis bij fabrikanten: recent is er een urine inzet gekomen van Clesana. Daar past 1,7 liter in en het heeft een vaste klep erop die de emmer bijna helemaal afdicht. Voordeel is de emmer zo groot is dat je niet hoeft te mikken bij het plassen. Nadeel is dat je alleen maar kunt plassen en eerst die emmer eruit moet halen als je toch ook een grote boodschap wil doen en die emmer moet je dus weer ergens opbergen. Dit lijkt een beetje op de navulbare Nespresso capsule oplossing die uitgevonden werd om lekker goedkoop toch een Nespresso-apparaat te kunnen gebruiken; nooit echt succesvol geworden. Er zijn nog geen ervaringsberichten over het gebruik van deze urine inzet maar het lijkt erg op een foute vorm van bezuinigen. Koop dan gelijk een goed scheidingstoilet dan hoef je dat emmertje er niet uit te vissen voordat je aan de grote boodschap begint (als die twee al altijd te scheiden zijn). Wat wél weer goed is: Clesana levert een hoes die je even over het toilet heen kan doen als het toilet in een ruimte staat die ook als douche gebruikt wordt. Een punt om bij scheidingstoiletten ook even rekening mee te houden.

Eco-puristen hebben bezwaar tegen de plasticfolie die voor de Clesana gebruikt wordt: slecht voor het milieu. Klopt, maar dat plastic komt in dit geval gewoon bij het huisafval terecht en wordt verbrand, net als de vuilniszak, de pedaalemmerzak enz. die je ook gebruikt. Het beland niet als zwerfafval in de natuur. Het is net zo milieu(on)vriendelijk als de plastic zak van het scheidingstoilet.

Er is nog wel een angst: het ‘van Moof’-effect. Clesana is een Zwitsers bedrijf en pas een paar jaar op de markt met het product. Je koopt een product van zo’n start-up en stel dat ze na een paar jaar failliet gaan: wat dan? Er zijn wat tekenen die erop duiden dat dit niet een erg groot risico is in dit geval. De eerste is dat -in tegenstelling tot van Moof- gebruik wordt gemaakt van bestaande techniek uit de gezondheidssector: de ingebouwde apparatuur is van externe leveranciers, bestaat al jaren en heeft zich in de praktijk bewezen. Als Clesana failliet gaat kun je dus altijd nog die onderdelen krijgen. Clesana produceert al een paar jaar en groeit langzaam maar zeker met name in de Duitstalige landen en daarbinnen met name bij Camper eigenaren. Er is geen ‘van Moof’ hype waardoor het bedrijf de vraag niet aan kan.

+ super eenvoudig en intuïtief in gebruik, + weinig handelingen bij gebruik,  + hygiënisch bij het gebruik, reinigen en afval afvoeren, + alles mag in het toilet; van papier tot damesverband, - niet goedkoop, - stevige stroomaansluiting maken, - afhankelijk van één fabrikant, - afval kan niet verantwoord in het water gegooid worden op lange zeeovertochten, - meer techniek dan bij het scheidingstoilet.

 Kijk hier hoe het werkt en luister naar de praktische ervaringen ten opzichte van een cassettetoilet: tekst is in het Duits (25 minuten). De belangrijkste punten staan ook in dit artikel.

Kijk hier voor een vergelijking tussen een composttoilet (Bio Toi), een ‘seal’-toilet (Clesana) en een verbrandingstoilet na een jaar gebruik. Het is dus meer dan een verkooppraatje van product X of Y. Waarschuwing: het is in het Duits en de video duurt best lang (36 minuten) dus bekijk het op een regenachtige dag. Mocht je dat niet of niet helemaal kunnen volgen of er geen tijd voor hebben: de kern van deze video staat verwerkt in de tekst van dit artikel. 

Tot slot: duizelt het?

Als je naar een alternatief zoekt voor direct lozen of lozen via de zwart-water tank én je reist regelmatig langere tijd met een boot kijk dan serieus naar een scheidingstoilet of het Clesana seal-toilet. De uiteindelijke keuze is een beetje afhankelijk van je gevoel voor hygiëne, gedoe, hoe lang je onderweg bent en de financiën. Voor mensen die nagenoeg de gehele tijd aan boord leven in alle uithoeken van de wereld zal de Clesana vanwege verkrijgbaarheid en kosten van de folie en de afhankelijkheid van de wal-restafvalkbak een minder geschikte oplossing blijken te zijn. ‘Gemak dient de mens’-types met genoeg budget die wél regelmatig hun huisvuil kwijt kunnen zullen de Clesana waarschijnlijk prettiger vinden omdat het dichter bij het toiletgebruik komt wat we gewend zijn en dat zelfs zonder toiletborstel.
De genoemde Enteron zuiveringsinstallatie is goed en mooi maar zal alleen bij nieuwbouw van een jacht van een ruime maat in aanmerking komen. Dan kan er ook nog wel 15.000,- voor toiletten en een Enteron bij het budget. Probleem blijft vooralsnog dat een IMO-keur niet hetzelfde is als het Nederlandse keur waar de verzegelingsdiscussie mee begonnen is. Een betaalbare compacte zuiveringsinstallatie die aan de Nederlandse eisen voldoet lijkt voorlopig science-fiction.

Verzegelings-stress?
Moeten we al op zoek naar een alternatief voor ons toilet? Niet vanwege de dreiging met verzegeling, wél om te voorkomen dat lokaal bergen poep in het zwemwater terecht komen. Zie daarvoor ook het artikel in de zijkolom (op de iPad onder deze tekst). Begin gewoon met wat je kunt doen op een manier op die bij jouw boot en budget past. Dan helpen we elkaar om te voorkomen dat zwemwater, juist in de zomermaanden, onveilig wordt.
Als je langer op reis gaat met de boot en nog geen zwart watertank hebt en dus direct op het water loost, vervang de toiletpot dan ergens de komende tijd door een alternatieve pot zonder directe poep-lozing. Of schaf een toiletemmer aan voor die momenten dat je geen gebruik kunt maken van een waltoilet en stil ligt. Het scheidingstoilet met urineafvoer lijkt een perfecte vervanger van dit type toiletten. 

Voor de eigenaren met zwart watertank blijft het motto: “uitpompen waar het kan of overboord pompen waar het verantwoord is”. Verzegeling kan ooit roet in het eten gaan gooien maar het advies is om dat rustig af te wachten en een plan klaar te hebben. Investeer niet meer in reparatie of vernieuwing van de bestaande installatie maar voer in plaats daarvan je plan uit als dat zo uit komt.
Laat je een nieuwe boot bouwen? Overdenk of je niet gelijk een scheidingstoilet of een Clesana toilet laat plaatsen. Dan ben je in alle landen van het lozings-gedoe af op een comfortabele manier.

Waar te koop?

Camper en caravan zaken hebben het grootste assortiment van dit soort toiletten maar zijn erg gericht op chemische cassette toiletten omdat die vaak af fabriek ingebouwd worden. Berger heeft wél een groot assortiment van scheidingstoiletten en verkoopt ook de Clesana en Bio Toi. Voor Separett kun je o.a. bij het Offgrid Centrum terecht. Voor een Enteron installatie kun je het beste contact opnemen met Enteron zelf. Benader “handige jongens’ die in een webshop of op een beurs ‘het’ product aanprijzen kritisch: luister eerst naar mensen die met die producten praktijkervaring hebben.... en niet gesponsord worden om alleen de voordelen van het product te bejubelen.